24 marca - Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

„Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej”

W 1939 r. w granicach II Rzeczypospolitej, według danych szacunkowych, mieszkało około 3 mln 400 tys. Żydów, głównie żyjących w dużych miastach oraz miasteczkach kresowych, zatrudnionych w przemyśle, handlu i usługach. Stanowiło to ok. 10 proc. całej ludności, ale jak podkreśla Jerzy Tomaszewski „w skali całej Polski aż 27,3 proc. mieszkańców miast należało do żydowskich gmin wyznaniowych”. Spis powszechny z 1931 r. wykazywał pewną prawidłowość; zdecydowana większość obywateli II RP pochodzenia żydowskiego nie uznawała języka polskiego za swój język ojczysty. Nie znaczy to automatycznie, by był im nieznany. Traktowano go jednak jako obcy (wyjątek stanowiła ludność żydowska na Śląsku, której znacząca część ciążyła z kolei w stronę kultury niemieckiej). Stopień polonizacji ludności żydowskiej był jednak nieco bardziej zróżnicowany. Znamienne jest, że najwięcej Żydów deklarujących język polski jako język ojczysty mieszkało w wielkich miastach galicyjskich, we Lwowie i w Krakowie. Polonizacja Żydów podczas okupacji niemieckiej warunkowała szansę ich uratowania, w tym podjęcie przez nich heroicznej decyzji o przejściu na „stronę aryjską”. Świadczy o tym choćby geografia miejsc, w których znaleźli się Polacy gotowi narazić życie swoje i swych najbliższych, by podjąć dzieło ratowania skazanych na Zagładę (...).